​​​​Vind antwoord op je vraag in onze kennisbank. 600+ artikelen, geschreven door onze specialisten.​​​​

• Welke teelten zijn gevoelig voor het tomatenvirus?
• Waar is het tomatenvirus gevonden?
• Hoe verspreidt het tomatenvirus zich in de kas?
• Hoelang kan het tomatenvirus overleven?
• Kun je aanwezigheid van het tomatenvirus aantonen?
• ToBRFV herkennen

Capsicum soorten, zoals paprika en peper, bevatten bestanddelen die het tomatenvirus nodig heeft om te groeien (vermeerderen). Tot op heden is niet bekend of paprikarassen resistent zijn tegen ToBRFV. Resistente rassen worden niet ziek en zijn dus ook geen ziekteverwekker/-verspreider. Volgens de literatuur kan het tomatenvirus in een beperkt aantal niet-commerciële paprikarassen onder bepaalde omstandigheden de Tobamo-resistenties doorbreken. In Nederland worden voornamelijk blokpaprika’s geteeld met de Tobamo-resistentie.  Onkruiden, zoals bijvoorbeeld zwarte nachtschade en ganzevoetachtigen kunnen een waardplant zijn. Het is dus ook belangrijk om onkruid te verwijderen uit de kassen. Een aantal sierplanten, bijvoorbeeld Cyclamen en leden van de amaranthaceae, zijn ook vatbaar. Ook Sierplanten moeten dus uit de kas gehouden worden. Recent zijn er ook berichten opgedoken dat aubergine eveneens vatbaar zou zijn.

ToBRFV is in 2016 voor het eerst aangetroffen in Jordanië, daarna is het ook aangetroffen in Israël, Duitsland, Mexico, de Verenigde Staten (Californië) en recent ook in Italië (Sicilië).
 
» Bekijk hier de meest actuele status van ToBRFV

Het ToBRFV verspreidt zich mechanisch door de kas. Overdracht kan onder andere plaatsvinden door:

• Gewasbehandelingen (o.a. dieven, draaien, oogsten)
• Materialen (o.a. messen, scharen, kleding)
• Fust
• Besmette vruchten
• Insecten (o.a. hommels en bijen)
• Vogels

In theorie kunnen alle insecten die mechanische schade kunnen aanbrengen aan tomatenplanten het tomatenvirus overbrengen. Nadat er schade is ontstaan, kunnen ze namelijk het besmette plantensap van de ene naar de andere plant overbrengen. Het is echter niet bekend in hoeverre dit ook in de praktijk voorkomt en of insecten in de praktijk dus ToBRFV verspreiden.  

Er is sprake van dat het tomatenvirus lang kan overleven in water, zaden, grond en plantmateriaal. Hoelang ToBRFV kan overleven, is niet bekend.

Met de internationaal gevalideerde meetmethode van ISHI (International Seed Health Initiative) kan worden aangetoond of het tomatenvirus aanwezig is in het zaad. Bij een voorscreening met ELISA is het van belang dat het juiste antilichaam wordt gebruikt. Dit kan bij verschillende laboratoria en onderzoeksinstellingen.

Een aantal onderzoeksbureaus maakt gebruik van een PCR-toets om ToBRFV aan te tonen.

ToBRFV is voornamelijk te herkennen aan het mozaïekpatroon dat ontstaat op de jongste bladeren in de kop en de scheuten en op de vruchten van de tomatenplant. De vruchten krijgen stippen en gele vlekken, of er vindt misvorming plaatst van de vrucht en het blad. Ook kan het gebeuren dat vruchten bruin worden en verrimpelen, dat er necrotische strepen op de stengel ontstaan en dat stelen en kelkbladeren verdrogen. In sommige gevallen zie je ook versmalde bladeren.

Een groot gevaar bij dit tomatenvirus is dat het schadebeeld van ToBRFV lijkt op het schadebeeld van het Pepinomozaïekvirusen men hierdoor geen actie onderneemt. Dit kan tot grote schade lijden; het tomatenvirus verspreidt zich gemakkelijk verder door het gewas, de productiviteit neemt af en vruchten worden onverkoopbaar.

In november 2019 is de quarantaine status ingegaan in heel Europa. Dat betekent onder andere dat lidstaten verplicht zijn iedereen die risico op besmetting kan lopen, moet informeren als het tomatenvirus ergens (mogelijk) gevonden is. Ook moeten de staten onderzoek doen naar de aanwezigheid van het tomatenvirus.  Elke vaststelling , door teler of labo, dient gemeld te worden aan de NVWA. Voor de import van zaaizaden en jong plantmateriaal uit derde landen gelden aanvullende eisen en binnen de EU een plicht voor plantenpaspoort.

Omdat ToBRFV gemakkelijk mechanisch verspreidt wordt, is een strikt hygiëneplan van groot belang. De algemene bedrijfshygiëne dient op orde te zijn zodat aantasting met het tomatenvirus voorkomen wordt, of verspreiding door personen en materialen beperkt wordt. Zorg ook dat iedereen die het bedrijf bezoekt - zowel medewerkers als andere bezoekers - op de hoogte is van de geldende hygiënemaatregelen en zorg voor een strikte naleving.

Iedere ondernemer zal verder goed moeten inventariseren welke inkomende stromen er zijn en wat daarvan het gevaar is. Denk aan meerdere telers die gezamenlijk met dezelfde kratten werken, bijvoorbeeld bij telersverenigingen. In dit geval is werken met speciaal oogstfust en ander fust waarin het product wordt afgevoerd een goede optie.  

Bestrijden van ToBRFV is op dit moment nog niet mogelijk. Daarom zal er bij de uitbraak van het tomatenvirus overgegaan moeten worden op het verwijderen en vernietigen van de besmette planten. Hiervoor is een desinfectiemiddel nodig dat aan de criteria van een gewasbeschermingsmiddel voldoet. Middelen die niet zijn toegelaten kunnen schade veroorzaken of niet het gewenste resultaat opleveren. Leg de focus dan ook 100% op preventie! Wel is er een mogelijkheid om de kans op het tomatenvirus te verkleinen en verspreiding te voorkomen.

In een aantal onderzoeken is naar voren gekomen dat Menno Florades effectief ToBRFV bestrijdt.

• Maak in ieder pad gebruik van een apart mes of schaar en ontsmet ze na gebruik.
• Maak in ieder pad gebruik van nieuwe handschoenen.
• Ontsmet karren, spuitwagens en al het bewegende materiaal dat in contact komt met het gewas.
• Reinig en desinfecteer tijdens de teeltwisseling de volledige kas. Tobamovirussen, waaronder dus ook het ToBRFV, kunnen namelijk lange tijd overleven, zowel op organisch als op niet-organisch materiaal. Bekijk de desinfectie protocollen per teelt voor een overzicht van alle maatregelen die je dient te nemen tijdens de teeltwisseling. 

Wees bij een vermoedelijke besmetting ook extra voorzichtig met alles wat het bedrijf verlaat, zowel personen als materialen en producten. Met goede hygiënemaatregelen kun je een verdere verspreiding van het tomatenvirus zo goed mogelijk beperken. 

» Bekijk de FAQ-pagina over het Tomato Brown Rugose Fruit Virus
» Klik hier voor de meest actuele status van ToBRFV via tuinbouwalert

Staat je antwoord er niet bij? Vul het contactformulier in en Jasper Verhoeven neemt contact met je op. Op werkdagen zelfs binnen 24 uur. 

Hygiëneprotocol tomaat
Hygiëne is een heel belangrijk punt in de tuinbouw. Met behulp van verschillende hygiënemaatregelen moeten we voorkomen dat bacteriën, schimmels en virussen het bedrijf binnen komen of juist achterblijven tijdens de teeltwisseling.

Hoe stel je een hygiëneplan op?
Voor het hanteren van een zo hygiënisch mogelijke werkwijze, is het raadzaam om een hygiëneplan op te stellen. Dit helpt je om de bedrijfshygiëne zo goed mogelijk te kunnen controleren en daarmee te waarborgen.

Hoe voer je een desinfectiescan uit?
De desinfectiescan richt zich op de vier risicogebieden met betrekking tot bedrijfshygiëne, te weten personen, water, materialen en gereedschappen en uitgangsmateriaal. Per risicogebied zijn verschillende vragen opgesteld.