Hoe kun je ToBRFV (Tomato Brown Rugose Fruit Virus) herkennen en bestrijden? 

ToBRFV is een plantenziekte die behoort tot de Tobamovirussen, zoals het komkommerbontvirus (CGMMV) en het tabaksmozaïekvirus (TMV). Het virus komt voor op planten en zaden van tomaten en paprika’s. Het verspreidt zich via mensen, gereedschappen, hommels, vogels en besmette vruchten. Veel tomatenrassen zijn resistent tegen Tobamovirussen, maar niet tegen ToBRFV. 
Tomato Brown Rugose Fruit Virus (ToBRFV) herkennen en bestrijden
Jasper Verhoeven
Productspecialist Hygiëne & Desinfectie | 12 maart 2025 | 6 min. lezen

ToBRFV herkennen 

Je herkent ToBRFV aan verschillende symptomen op de bladeren, scheuten, stengels en vruchten van de plant:
  • Bladeren: Een mozaïekpatroon verschijnt op de jongste bladeren in de kop en scheuten. Soms versmallen de bladeren (zie afbeelding 2).
  • Vruchten: De vruchten vertonen stippen en gele vlekken of er vindt misvorming plaats. Ook kunnen de vruchten bruin worden en verrimpelen (zie afbeelding 1).
  • Stengels en kelkbladeren: Er kunnen necrotische strepen ontstaan op de stengels, terwijl stelen en kelkbladeren uitdrogen. 
Een groot risico van ToBRFV is dat het schadebeeld sterk lijkt op het Pepinomozaïekvirus. Hierdoor ondernemen telers soms geen actie, wat grote schade veroorzaakt. Het virus verspreidt zich snel door het gewas en verlaagt de productiviteit.
TOBRFV Tomaat
1. ToBRFV schade op tomaat
TOBRFV schade op bladeren
2. ToBRFV schade op bladeren

Welke teelten zijn gevoelig voor ToBRFV? 

Verschillende teelten en planten zijn gevoelig voor ToBRFV. Hieronder een overzicht:
  • Tomatenteelt: Tomatenplanten bevatten stoffen die essentieel zijn voor de vermeerdering van ToBRFV. Het virus verspreidt zich gemakkelijk binnen tomatengewassen.
  • Capsicum-soorten: Paprika en peper bevatten stoffen die ToBRFV nodig heeft om te groeien. Tot op heden is niet bekend of paprikarassen resistent zijn tegen ToBRFV. Volgens de literatuur kan het virus in een beperkt aantal niet-commerciële paprikarassen onder specifieke omstandigheden de Tobamo-resistenties doorbreken. In Nederland telen telers voornamelijk blokpaprika’s met de Tobamo-resistentie.
  • Aubergine: Recente berichten wijzen erop dat aubergine mogelijk ook vatbaar is voor ToBRFV.
  • Onkruiden: Zwarte nachtschade en ganzevoetachtigen kunnen als waardplant dienen. Het is belangrijk om onkruid uit de kassen te verwijderen om verspreiding van het virus te voorkomen.
  • Sierplanten: Cyclamen en leden van de Amaranthaceae-familie zijn vatbaar voor ToBRFV. Deze planten moeten uit de kas worden gehouden.
» Bekijk hier de meest actuele status van ToBRFV

Hoe verspreidt het tomatenvirus zich in de kas? 

ToBRFV verspreidt zich mechanisch door de kas. Overdracht gebeurt op verschillende manieren:
  • Gewasbehandelingen: Zoals dieven, draaien en oogsten.
  • Materialen: Besmette messen, scharen en kleding.
  • Fust: Het gebruik van besmette kratten of dozen.
  • Vruchten: Besmette vruchten dragen het virus verder.
  • Insecten: Zoals hommels en bijen.
  • Vogels: Verspreiden het virus via contact met besmette planten.
Insecten veroorzaken mechanische schade aan tomatenplanten en brengen besmet plantensap over naar andere planten. Het blijft echter onduidelijk hoe vaak insecten ToBRFV daadwerkelijk verspreiden in de praktijk.

Hoe lang kan ToBRFV overleven? 

Er is sprake van dat het tomatenvirus lang kan overleven in water, zaden, grond en plantmateriaal. De exacte overlevingsduur van ToBRFV is echter onbekend.

Kun je aanwezigheid van het tomatenvirus aantonen? 

Met de internationaal gevalideerde meetmethode van ISHI (International Seed Health Initiative) kan worden aangetoond of het tomatenvirus aanwezig is in het zaad. Bij een voorscreening met ELISA is het van belang dat het juiste antilichaam wordt gebruikt. Dit kan bij verschillende laboratoria en onderzoeksinstellingen.
 
Een aantal onderzoeksbureaus maakt gebruik van een PCR-toets om ToBRFV aan te tonen.

Wat houdt de quarantaine-status van ToBRFV in?

In november 2019 is de quarantaine status ingegaan in heel Europa. Lidstaten zijn verplicht om iedereen die risico loopt op besmetting te informeren zodra het tomatenvirus ergens (mogelijk) is aangetroffen. Ook moeten de staten onderzoek doen naar de aanwezigheid van het tomatenvirus. Elke vaststelling, door een teler of laboratorium, moet gemeld worden aan de NVWA
 
Voor de import van zaaizaden en jong plantmateriaal uit derde landen gelden aanvullende eisen en binnen de EU een plicht voor plantenpaspoort. 

ToBRFV bestrijden 

ToBRFV bestrijden is momenteel niet mogelijk. Bij een uitbraak is het verwijderen en vernietigen van de besmette planten noodzakelijk. Gebruik hiervoor een desinfectiemiddel dat voldoet aan de criteria van een gewasbeschermingsmiddel, zoals Fadex Rapiden Menno Florades. Onjuiste middelen veroorzaken vaak schade of leveren geen effectief resultaat. Inzetten op preventie is daarom cruciaal. Onderzoek toont bovendien aan dat Menno Florades effectief ToBRFV bestrijdt.
Desinfectiemiddelen

Hoe voorkom je ToBRFV?

ToBRFV verspreidt zich gemakkelijk mechanisch, waardoor een strikt hygiëneplan van groot belang is. Zorg dat de algemene bedrijfshygiëne op orde is om besmetting te voorkomen en verspreiding via personen en materialen te beperken. Informeer medewerkers en bezoekers over de geldende hygiënemaatregelen en controleer streng op naleving.
 
Inventariseer alle inkomende stromen en bepaal welke risico’s deze vormen. Gebruik van speciaal oogstfust en apart fust voor het afvoeren van producten voorkomt besmetting bij het gebruik van gezamenlijke kratten, zoals bij telersverenigingen.
Axia
Colin Verbeek - Axia Vegetable Seeds ervaart: 

"Alle leveringen worden afgestapeld en gedesinfecteerd met Menno Florades, voordat we ze hier naar binnen halen. Zo voorkomen we dat virussen meekomen via goederen, dozen, pallets, cans en andere verpakkingsmaterialen.”

Maatregelen voor het betreden van de kas:  

  • Reinig en desinfecteer handen: Laat medewerkers hun handen wassen met desinfecterende zeep en daarna de droge handen extra ontsmetten.
  • Gebruik een hygiënesluis: Plaats een hygiënesluis om handen en schoeisel grondig te desinfecteren.
  • Plaats desinfectiematten: Zorg dat alle transportmiddelen over desinfectiematten rijden voordat ze de kas betreden.
  • Herhaal handhygiëne: Laat medewerkers bij het opnieuw betreden van de kas (na pauzes, sanitaire stops, roken, etc.) hun handen opnieuw reinigen en desinfecteren.
  • Voorzie bezoekers van beschermende kleding: Laat bezoekers een overall, handschoenen, overlaarzen en een haarnetje dragen.
  • Zorg voor schone bedrijfskleding: Bied schone en hygiënische bedrijfskleding aan voor al het personeel.

Maatregelen die je in de kas kunt nemen: 

  • Gebruik apart gereedschap per pad: Werk in elk pad met een apart mes of schaar en ontsmet deze na gebruik.
  • Gebruik nieuwe handschoenen: Zorg dat medewerkers in elk pad nieuwe handschoenen dragen.
  • Desinfecteer bewegend materiaal: Ontsmet karren, spuitwagens en al het andere materiaal dat in contact komt met het gewas.
  • Reinig de kas bij teeltwisseling: Maak de volledige kas schoon en desinfecteer tijdens de teeltwisseling. Tobamovirussen, waaronder ToBRFV, overleven lange tijd op zowel organisch als niet-organisch materiaal. Raadpleeg de desinfectieprotocollen per teelt om alle noodzakelijke maatregelen tijdens de teeltwisseling te volgen.

Extra voorzorg bij besmetting

Wees bij een vermoedelijke besmetting extra voorzichtig met alles wat het bedrijf verlaat, zoals personen, materialen en producten. Strikte hygiënemaatregelen beperken verdere verspreiding van het tomatenvirus zo effectief mogelijk.

FAQ-pagina over het Tomato Brown Rugose Fruit Virus

Wil je snel antwoord op vragen over het Tomato Brown Rugose Fruit Virus (ToBRFV)? Bekijk onze uitgebreide FAQ-pagina voor informatie over symptomen, verspreiding, preventie en bestrijding van dit virus.

 » Klik hier voor de meest actuele status van ToBRFV via tuinbouwalert

HortiHygienz 

De totaaloplossing voor vraagstukken rond hygiëne in de tuinbouw 

Wij geloven erin dat telers wereldwijd met een optimale bedrijfshygiëne een zo hoog mogelijk rendement kunnen halen uit hun gewas. HortiHygienz is wereldwijd inzetbaar als totaaloplossing voor bedrijfshygiëne. Wat de vraag of uitdaging op het gebied van bedrijfshygiëne ook is, HortiHygienz heeft dé oplossing voor jou!
Contactformulier
Staat je antwoord er niet bij? Vul het contactformulier in en Jasper Verhoeven neemt contact met je op. Op werkdagen zelfs binnen 24 uur. 
Ook interessant voor jou

Hoe kun je ToBRFV (Tomato Brown Rugose Fruit Virus) herkennen en bestrijden? 

ToBRFV is een plantenziekte die behoort tot de Tobamovirussen, zoals het komkommerbontvirus (CGMMV) en het tabaksmozaïekvirus (TMV). Het virus komt voor op planten en zaden van tomaten en paprika’s. Het verspreidt zich via mensen, gereedschappen, hommels, vogels en besmette vruchten. Veel tomatenrassen zijn resistent tegen Tobamovirussen, maar niet tegen ToBRFV. 
Zoek in de Kennisbank
​​​​Vind antwoord op je vraag in onze kennisbank. 600+ artikelen, geschreven door onze specialisten.​​​​
Jasper Verhoeven
Jasper Verhoeven
Productspecialist Hygiëne & Desinfectie | 12 maart 2025 | 6 min. lezen
Deel dit artikel
Tomato Brown Rugose Fruit Virus (ToBRFV) herkennen en bestrijden
Onderwerpen in dit artikel

ToBRFV herkennen 

Je herkent ToBRFV aan verschillende symptomen op de bladeren, scheuten, stengels en vruchten van de plant:
  • Bladeren: Een mozaïekpatroon verschijnt op de jongste bladeren in de kop en scheuten. Soms versmallen de bladeren (zie afbeelding 2).
  • Vruchten: De vruchten vertonen stippen en gele vlekken of er vindt misvorming plaats. Ook kunnen de vruchten bruin worden en verrimpelen (zie afbeelding 1).
  • Stengels en kelkbladeren: Er kunnen necrotische strepen ontstaan op de stengels, terwijl stelen en kelkbladeren uitdrogen. 
Een groot risico van ToBRFV is dat het schadebeeld sterk lijkt op het Pepinomozaïekvirus. Hierdoor ondernemen telers soms geen actie, wat grote schade veroorzaakt. Het virus verspreidt zich snel door het gewas en verlaagt de productiviteit.
TOBRFV Tomaat
1. ToBRFV schade op tomaat
TOBRFV schade op bladeren
2. ToBRFV schade op bladeren

Welke teelten zijn gevoelig voor ToBRFV? 

Verschillende teelten en planten zijn gevoelig voor ToBRFV. Hieronder een overzicht:
  • Tomatenteelt: Tomatenplanten bevatten stoffen die essentieel zijn voor de vermeerdering van ToBRFV. Het virus verspreidt zich gemakkelijk binnen tomatengewassen.
  • Capsicum-soorten: Paprika en peper bevatten stoffen die ToBRFV nodig heeft om te groeien. Tot op heden is niet bekend of paprikarassen resistent zijn tegen ToBRFV. Volgens de literatuur kan het virus in een beperkt aantal niet-commerciële paprikarassen onder specifieke omstandigheden de Tobamo-resistenties doorbreken. In Nederland telen telers voornamelijk blokpaprika’s met de Tobamo-resistentie.
  • Aubergine: Recente berichten wijzen erop dat aubergine mogelijk ook vatbaar is voor ToBRFV.
  • Onkruiden: Zwarte nachtschade en ganzevoetachtigen kunnen als waardplant dienen. Het is belangrijk om onkruid uit de kassen te verwijderen om verspreiding van het virus te voorkomen.
  • Sierplanten: Cyclamen en leden van de Amaranthaceae-familie zijn vatbaar voor ToBRFV. Deze planten moeten uit de kas worden gehouden.
» Bekijk hier de meest actuele status van ToBRFV

Hoe verspreidt het tomatenvirus zich in de kas? 

ToBRFV verspreidt zich mechanisch door de kas. Overdracht gebeurt op verschillende manieren:
  • Gewasbehandelingen: Zoals dieven, draaien en oogsten.
  • Materialen: Besmette messen, scharen en kleding.
  • Fust: Het gebruik van besmette kratten of dozen.
  • Vruchten: Besmette vruchten dragen het virus verder.
  • Insecten: Zoals hommels en bijen.
  • Vogels: Verspreiden het virus via contact met besmette planten.
Insecten veroorzaken mechanische schade aan tomatenplanten en brengen besmet plantensap over naar andere planten. Het blijft echter onduidelijk hoe vaak insecten ToBRFV daadwerkelijk verspreiden in de praktijk.

Hoe lang kan ToBRFV overleven? 

Er is sprake van dat het tomatenvirus lang kan overleven in water, zaden, grond en plantmateriaal. De exacte overlevingsduur van ToBRFV is echter onbekend.

Kun je aanwezigheid van het tomatenvirus aantonen? 

Met de internationaal gevalideerde meetmethode van ISHI (International Seed Health Initiative) kan worden aangetoond of het tomatenvirus aanwezig is in het zaad. Bij een voorscreening met ELISA is het van belang dat het juiste antilichaam wordt gebruikt. Dit kan bij verschillende laboratoria en onderzoeksinstellingen.
 
Een aantal onderzoeksbureaus maakt gebruik van een PCR-toets om ToBRFV aan te tonen.

Wat houdt de quarantaine-status van ToBRFV in?

In november 2019 is de quarantaine status ingegaan in heel Europa. Lidstaten zijn verplicht om iedereen die risico loopt op besmetting te informeren zodra het tomatenvirus ergens (mogelijk) is aangetroffen. Ook moeten de staten onderzoek doen naar de aanwezigheid van het tomatenvirus. Elke vaststelling, door een teler of laboratorium, moet gemeld worden aan de NVWA
 
Voor de import van zaaizaden en jong plantmateriaal uit derde landen gelden aanvullende eisen en binnen de EU een plicht voor plantenpaspoort. 

ToBRFV bestrijden 

ToBRFV bestrijden is momenteel niet mogelijk. Bij een uitbraak is het verwijderen en vernietigen van de besmette planten noodzakelijk. Gebruik hiervoor een desinfectiemiddel dat voldoet aan de criteria van een gewasbeschermingsmiddel, zoals Fadex Rapiden Menno Florades. Onjuiste middelen veroorzaken vaak schade of leveren geen effectief resultaat. Inzetten op preventie is daarom cruciaal. Onderzoek toont bovendien aan dat Menno Florades effectief ToBRFV bestrijdt.
Desinfectiemiddelen

Hoe voorkom je ToBRFV?

ToBRFV verspreidt zich gemakkelijk mechanisch, waardoor een strikt hygiëneplan van groot belang is. Zorg dat de algemene bedrijfshygiëne op orde is om besmetting te voorkomen en verspreiding via personen en materialen te beperken. Informeer medewerkers en bezoekers over de geldende hygiënemaatregelen en controleer streng op naleving.
 
Inventariseer alle inkomende stromen en bepaal welke risico’s deze vormen. Gebruik van speciaal oogstfust en apart fust voor het afvoeren van producten voorkomt besmetting bij het gebruik van gezamenlijke kratten, zoals bij telersverenigingen.
Axia
Colin Verbeek - Axia Vegetable Seeds ervaart: 

"Alle leveringen worden afgestapeld en gedesinfecteerd met Menno Florades, voordat we ze hier naar binnen halen. Zo voorkomen we dat virussen meekomen via goederen, dozen, pallets, cans en andere verpakkingsmaterialen.”

Maatregelen voor het betreden van de kas:  

  • Reinig en desinfecteer handen: Laat medewerkers hun handen wassen met desinfecterende zeep en daarna de droge handen extra ontsmetten.
  • Gebruik een hygiënesluis: Plaats een hygiënesluis om handen en schoeisel grondig te desinfecteren.
  • Plaats desinfectiematten: Zorg dat alle transportmiddelen over desinfectiematten rijden voordat ze de kas betreden.
  • Herhaal handhygiëne: Laat medewerkers bij het opnieuw betreden van de kas (na pauzes, sanitaire stops, roken, etc.) hun handen opnieuw reinigen en desinfecteren.
  • Voorzie bezoekers van beschermende kleding: Laat bezoekers een overall, handschoenen, overlaarzen en een haarnetje dragen.
  • Zorg voor schone bedrijfskleding: Bied schone en hygiënische bedrijfskleding aan voor al het personeel.

Maatregelen die je in de kas kunt nemen: 

  • Gebruik apart gereedschap per pad: Werk in elk pad met een apart mes of schaar en ontsmet deze na gebruik.
  • Gebruik nieuwe handschoenen: Zorg dat medewerkers in elk pad nieuwe handschoenen dragen.
  • Desinfecteer bewegend materiaal: Ontsmet karren, spuitwagens en al het andere materiaal dat in contact komt met het gewas.
  • Reinig de kas bij teeltwisseling: Maak de volledige kas schoon en desinfecteer tijdens de teeltwisseling. Tobamovirussen, waaronder ToBRFV, overleven lange tijd op zowel organisch als niet-organisch materiaal. Raadpleeg de desinfectieprotocollen per teelt om alle noodzakelijke maatregelen tijdens de teeltwisseling te volgen.

Extra voorzorg bij besmetting

Wees bij een vermoedelijke besmetting extra voorzichtig met alles wat het bedrijf verlaat, zoals personen, materialen en producten. Strikte hygiënemaatregelen beperken verdere verspreiding van het tomatenvirus zo effectief mogelijk.

FAQ-pagina over het Tomato Brown Rugose Fruit Virus

Wil je snel antwoord op vragen over het Tomato Brown Rugose Fruit Virus (ToBRFV)? Bekijk onze uitgebreide FAQ-pagina voor informatie over symptomen, verspreiding, preventie en bestrijding van dit virus.

 » Klik hier voor de meest actuele status van ToBRFV via tuinbouwalert

HortiHygienz 

De totaaloplossing voor vraagstukken rond hygiëne in de tuinbouw 

Wij geloven erin dat telers wereldwijd met een optimale bedrijfshygiëne een zo hoog mogelijk rendement kunnen halen uit hun gewas. HortiHygienz is wereldwijd inzetbaar als totaaloplossing voor bedrijfshygiëne. Wat de vraag of uitdaging op het gebied van bedrijfshygiëne ook is, HortiHygienz heeft dé oplossing voor jou!
Contactformulier
Staat je antwoord er niet bij? Vul het contactformulier in en Jasper Verhoeven neemt contact met je op. Op werkdagen zelfs binnen 24 uur. 
Jasper Verhoeven
Ook interessant voor jou
Hygiëneprotocol tomaat
Hygiëne is een heel belangrijk punt in de tuinbouw. Met behulp van verschillende hygiënemaatregelen moeten we voorkomen dat bacteriën, schimmels en virussen het bedrijf binnen komen of juist achterblijven tijdens de teeltwisseling.
Hoe stel je een hygiëneplan op?
Voor het hanteren van een zo hygiënisch mogelijke werkwijze, is het raadzaam om een hygiëneplan op te stellen. Dit helpt je om de bedrijfshygiëne zo goed mogelijk te kunnen controleren en daarmee te waarborgen.
Hoe voer je een desinfectiescan uit?
De desinfectiescan richt zich op de vier risicogebieden met betrekking tot bedrijfshygiëne, te weten personen, water, materialen en gereedschappen en uitgangsmateriaal. Per risicogebied zijn verschillende vragen opgesteld.